1 Mayıs emekçilerin bayramında çalışan hakları

1 Mayıs günü bir asrı aşkın süreden beri dünya birçok ülkede emekçilerin birlik ve dayanışmasını ifade eden bayram olarak kutlanmaktadır.

 

Emeğin kıymetinin vurgulandığı bir gün olan 1 Mayıs, tarihsel süreç içinde emekçilerin ekonomik ve sosyal haklarını korumak, iyileştirmek ve artırmak için mücadele ettiği bir gün olarak da değerlendirilmektedir. 1 Mayıs, çalışanlar özellikle insan onuruna yaraşır çalışma şartları, iş güvencesi, iş-yaşam dengesini gözeten daha kısa çalışma saatleri, insanca yaşanabilir ücretler, iş sağlığı ve güvenliği, makul ve adil şartlarla emeklilik, yeterli ara dinlenmeleri ve izin hakları gibi konularda işçilerin taleplerini dile getirerek, birlikte hareket etme, dayanışma içinde oldukları bir zamandır.

 

Ülkemizde 2009 yılından beri 1 Mayıs günü, Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanuna göre resmî tatil olarak hukuk sistemimizde yerini almış ve ülke genelinde kutlanmaktadır. 

 

1 Mayıs gününde işçiler hiç çalışmazsa bile o günün ücretlerinin tam olarak ödenmesi yasal bir zorunluluktur. Okuyucularımızdan gelen iletiler de göz önünde bulundurularak bu yazımızda 1 Mayıs günü çalışanların hakları izah edilmiştir.

 

 

İŞÇİNİN ÇALIŞTIRILMASI İÇİN OLURU ŞART

 

 

1 Mayıs İşçi ve Emekçiler Bayramı gününde işçinin iş yerinde çalışıp çalışmayacağına toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılabilir.

 

Belirtilen sözleşmelerde hüküm bulunmaması hâlinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayının alınması gerekmektedir.

 

 

1 MAYIS’TA ÇALIŞANIN ÜCRET HESABI

 

 

İş hukukumuzda ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışma karşılığı olmaksızın o günün ücretinin ödeneceği, tatil yapılmayarak çalışıldığında ise, ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücretin ödenmesi gerektiği hükme bağlanmıştır. 

 

Buna göre 1 Mayıs gününde iş yerlerinde çalışan işçilere;

• Hiç çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak,

• Tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ilave ücret

Ödenmesi gerekecektir. Yüzde usulünün uygulandığı iş yerlerinde de işçi ücretlerinin işverence işçiye ödenmesi gerekmektedir.

 

Örneğin bir firmada mühendis olarak çalışan Emir Akil, aylık maktu 90.000 TL ücret alıyorsa, günlük ücreti 3.000 TL’dir. Emir Akil, 1 Mayıs günü çalışmazsa maaşında ve sigortasında herhangi bir eksiltilme yapılmadan ücreti tam yatırılacaktır. Ancak örneğimizde Emir Akil, 1 Mayıs günü tatil yapmayarak çalışırsa o gün için 3.000 TL yerine 6.000 TL ücrete hak kazanacaktır. Bu durumda 2024/Mayıs ayında Emir Akil’e 90.000 TL yerine aylık 93.000 TL ücret ödemesi yapılması gerekecektir.

 

Örneğimizde Emir Akil Bey’in, maktu ücret değil de saatlik/günlük ücret sistemine göre çalıştığını ve mayıs ayında eksiksiz tüm günleri çalıştığını kabul edersek bu durumda Mayıs 31 gün olduğundan Emir Akil’e 96.000 TL aylık maaş ödenmesi gerekecektir.

 

Yapılan bu ücret artışının aynı zamanda SGK emekliliğine de faydası olacaktır.

 

 

FAZLA MESAİ ALACAĞI

 

 

Ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde işçi normal çalışma süresinin üzerinde çalışıp fazla mesai yaparsa ayrıca ilave bir günlük ücrete ek olarak %50 zamlı fazla çalışma ücretine de hak kazanmaktadır.

 

Bu nedenle 1 Mayıs günü çalışan işçiler fazla mesai yapmazlar ise her halükârda çifte yevmiyeye hak kazanacaktır. Fazla mesai yaparlarsa çift yevmiyenin yanı sıra her fazla mesai saati için %50 zamlı fazla çalışma ücretine de hak kazanacaklardır.

 

Hemen belirtelim fazla mesai ücretleri de işçinin emeklilik maaşının hesabında SGK tarafından dikkate alınmaktadır.

 

 

BAYRAM ÜCRETİNİN EKSİK HESAPLANAMASI

 

 

Yasal düzenlemeler gereği işveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse, işçi haklı sebeple iş sözleşmesini feshederek kıdem tazminatını da alabilir. Bayramda zamlı ücreti ödenmeyen işçi de iş sözleşmesini feshedebilir.

 

Bayramda çalışıp da %100 zamlı ücreti ödenmeyen işçi işten ayrılmamış ise Çalışma İş Kurumu İl Müdürlüklerine ya da Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Müfettişlerine bir dilekçe ile şikâyette bulunabilir. İşten ayrılmış ise önce ara bulucuya gitmesi gerekmektedir. Ara bulucuda uzlaşamamış ise iş mahkemesine başvurabilecektir.