İsteğe bağlı sigortalılığın emekliliğe etkisi
Soru: "Sayın Şerif Akçan, 10 Haziran 2012 tarihli yazınızı yeni okudum. Şok içerisindeyim. Ben (Ekim) 2008 tarihi itibariyle 3 yıl 7 ay isteğe bağlı (Bağ-Kur) ödemiş oldum. Şimdi sorduğum herkes, olur mu öyle şey son 7 yıl kuralı geçerli diyor. Lütfen bana yardımcı olun, benim durumum nedir, SSK'dan emekli olabilir miyim?" Zeynep G. İSTEĞE BAĞLI SİGORTALI OLMA ŞARTLARI KOLAYLAŞTIRILDI İsteğe bağlı sigorta hükümleri 5510 sayılı Reform Kanunu'nun 50'nci maddesinde düzenlenmiştir. Kanundaki düzenlemeye göre, kişinin isteğe bağlı olarak prim ödemek suretiyle emeklilik sigortası ve genel sağlık sigortasına tâbi olmalarını sağlayan sigortaya isteğe bağlı sigorta denilmektedir. Reform Kanunu isteğe bağlı sigortalı olmayı oldukça kolaylaştırmış ancak isteğe bağlı sigortanın statüsünü de değişikliğe uğratmıştır. 5510 sayılı Reform Kanununa göre; Türkiye'de ikamet edenler ile Türkiye'de ikamet etmekte iken sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerdeki Türk vatandaşlarından, zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmayan veya sigortalı olarak çalışmakla birlikte ay içerisinde 30 günden az çalışan ya da tam gün çalışmayan, kendi sigortalılığı nedeniyle SGK'dan aylık almayan, 18 yaşını dolduran ve isteğe bağlı sigorta talep dilekçesiyle SGK'ya başvuran kişiler isteğe bağlı sigortalı olabilmektedir. İSTEĞE BAĞLI SİGORTA HANGİ STATÜDE SAYILIR 1 Ekim 2008 tarihinden önce SSK ve Bağ-Kur isteğe bağlı sigorta şartları ayrı düzenlenmiş ve SSK isteğe bağlı sigorta primleri SSK'lı çalışmaya eşdeğer, Bağ-Kur isteğe bağlı sigorta primleri ise ticari faaliyette bulunma nedeniyle Bağ-Kur'lu çalışmasına eşdeğer nitelikteydi. Yani SSK'ya isteğe bağlı prim ödeyenlerin bu süreleri SSK'lı çalışma gibi değerlendirilirdi. 5510 sayılı Kanun isteğe bağlı sigortalılık statüsünü temelde Bağ-Kur sigortalılığı olarak düzenlemiş, bazı isteğe bağlı sigortalıları da SSK sigortalısı gibi saymıştır. Buna göre; -1 Ekim 2008 tarihinden önce SSK isteğe bağlı sigortalısı olup isteğe bağlı prim ödemelerini 1 Ekim 2008 tarihinden sonra da sürdürenlerin 1 Ekim 2008 tarihinden önceki süreler SSK sigortası, 1 Ekim 2008 tarihinden sonraki süreler de Bağ-Kur sigortası sayılmaktadır. -1 Ekim 2008 tarihinden önce Bağ-Kur isteğe bağlı sigortalısı olup isteğe bağlı prim ödemelerini 1 Ekim 2008 tarihinden sonra da sürdürenlerin ödediği primlerin tamamı Bağ-Kur sigortası sayılmaktadır. -1 Ekim 2008 tarihinden sonra ilk defa isteğe bağlı sigortalı olanların ödediği primler Bağ-Kur sigortası sayılmaktadır. -Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan ve ay içinde 30 günden eksik kalan süreleri isteğe bağlı sigortalılık yoluyla 30 güne tamamlayanların ödediği primler, 25 Şubat 2011 tarihi öncesinde Bağ-Kur sigortası, 25 Şubat 2011 tarihi sonrasında SSK sigortası sayılmaktadır. -Türkiye ile sosyal güvenlik sözleşmesi imzalamamış ülkelerden iş alan ve bu ülkelere çalıştırmak üzere götürülen işçilerden aynı zamanda isteğe bağlı sigortalı olmayı seçenlerin ödediği isteğe bağlı sigorta primleri SSK sigortası sayılmaktadır. -Bağ-Kur sigortalısı olmakla birlikte aynı zamanda kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştığı için Bağ-Kur sigortalılıkları durdurulan ancak ay içinde 30 günden eksik kalan süreleri isteğe bağlı sigorta yoluyla 30 güne tamamlayanların isteğe bağlı sigorta primleri SSK sigortası sayılmaktadır. Görüldüğü üzere, bazı isteğe bağlı sigorta primleri Bağ-Kur'luluk, istisnai olarak bazı isteğe bağlı sigorta primleri de SSK'lılık olarak değerlendirilse de çoğunluğu oluşturan klasik isteğe bağlı sigortalılar Bağ-Kur sigortalısı olarak değerlendirilmekte, emeklilik aşamasında da isteğe bağlı sigortalı olmak bazen SSK şartlarından emekli olma hakkını kaybetmek anlamına gelmektedir. *** Farklı kurumlardaki veya farklı statülerdeki hizmetlerin birleştirilerek ödenen primlerin boşa gitmesini önleme amacını ile yürürlüğe konulan 2829 sayılı Hizmet Birleştirme Kanununun 8'inci maddesi hükmüne göre, birleştirilmiş hizmet süreleri toplamı üzerinden, ilgililere; son yedi yıllık fiili hizmet süresi içinde hizmet süresi fazla olan kurumca veya statüce aylık bağlanır. Son yedi yıldan anlaşılması gereken prim ödenerek geçen son yedi yıldır. Bir bakıma son yedi takvim yılına değil, bizatihi primi ödenen son 7 yıla (2520 güne) bakılır. Çalışılarak ya da isteğe bağlı sigortalı olarak primi ödenmiş süreler son yedi yıl hesabında dikkate alındığı gibi doğum, yurt dışı borçlanma süreleri gibi prim ödenen süreler de borçlanılan tarih aralıkları gözetilerek birleştirmede dikkate alınır. Özellikle bir kez daha vurgulamak isterim ki; isteğe bağlı sigortalılık süreleri de, primi ödenmiş olmak kaydıyla hizmet birleştirmesinde dolayısıyla son yedi yılın hesabında dikkate alınır. Örneğin; ilk defa 1 Şubat 1989 tarihinde sigortalı olan kadınlar son yedi yıl primlerinin en az 1260 günü SSK primi olmak koşuluyla 45 yaş ve 5300 gün prim ödeyerek emekli olurlar. Oysa Bağ-Kur şartlarına göre en az 7200 gün prim ödemeleri gerektiği gibi ne zaman emekli olacakları 1 Haziran 2002 tarihine kadar ödedikleri prim gün sayısına göre belirlenir. Bu örnekten hareketle; ilk defa 1 Şubat 1989 tarihinde sigortalı olan ve 1 Ekim 2008 tarihine kadar 4000 gün prim ödeyen Zeynep isimli kişi 1 Ekim 2008 tarihinden sonra 1300 gün isteğe bağlı sigortalı olarak prim ödemişse her ne kadar prim ödeme gün sayısı 5300 gün olsa da SSK şartlarından emekli olamadığı gibi 7200 günü tamamlamadığı için Bağ-Kur şartlarından da emekli olamaz. Zira son 2520 gün primlerinin 1220 günü SSK, 1300 günü Bağ-Kur dolayısıyla 1260 günden daha fazla prim Bağ-Kur sigortasıdır. Dolayısıyla bu kişi SSK'dan emekli olmak istiyorsa isteğe bağlı sigortalılığını sonlandırmalı ve en az 1260 gün daha SSK sigortalısı olarak bir yerde çalışmalıdır. Bu şekilde son yedi yıl primlerinin en az yarısı SSK sigorta primi olacağından kişi SSK şartlarından emekli olacaktır. SSK'DAN EMEKLİLİK İÇİN SON 2520 GÜN PRİMİNE DİKKAT EDİLMELİ Okurumuz Zeynep Hanım 1 Ekim 2008 tarihinden sonra 3 yıl 7 ay yani 1290 gün isteğe bağlı sigorta primi yani Bağ-Kur primi ödediği için SSK'dan emekli olmak için yaş ve prim ödeme gün sayısı şartlarını sağlasa dahi şu an SSK şartlarından emekli olamayacak. Zeynep Hanım SSK şartlarından emekli olmak istiyorsa son 2520 gün primlerinin en az 1260 gününün SSK'lı çalışmaya dayalı prim olması gerekir. Şayet Zeynep Hanım'ın emekli olmak için 1260 günden daha az prim ödemesi yeterli ise bu durumda isteğe bağlı sigortayı sonlandırması ve en az 1260 gün SSK'lı olarak bir yerde çalışması gerekir. Ancak prim ödeme şartını sağlamak için 1260 günden daha fazla süresi varsa bu durumda emekli olmasına 1260 gün prim eksiği kaldığı tarihte isteğe bağlı sigortayı sonlandırması ve akabinde kalan 1260 gün primlerini SSK'lı olarak bir yerde çalışma yoluyla tamamlaması gerekecektir.