Asit yağmurları doğal dengeyi tehdit ediyor

Sev­gi­li okur­lar; gü­nü­müz­de "Bi­os­fer" di­ye ad­lan­dı­rı­lan ya­şa­yan dün­ya­mız­da, için­de çe­şit­li ya­şam şe­kil­le­ri­ni ba­rın­dı­ran de­ği­şik eko­sis­tem­ler yı­kı­ma uğ­ra­mak­ta­dır. Bu se­bep­le 'do­ğal den­ge'nin bo­zu­lu­yor ol­ma­sı, ar­tan nü­fus bas­kı­la­rı, kay­nak­la­rın hız­la tü­ken­me­si ve ba­zı tür­le­rin yer­yü­zün­den si­lin­me­si, şüp­he­siz in­sa­noğ­lu­nun ya­şam ni­te­li­ği ya­nın­da, in­san sağ­lı­ğı­nı ve pek çok bi­yo­lo­jik sis­te­mi teh­dit et­mek­te­dir. Baş­ta sa­na­yi­leş­miş ül­ke­ler ol­mak üze­re, ar­tık sür­dü­rül­me­si müm­kün ol­ma­yan üre­tim ve tü­ke­tim şe­kil­le­ri, ön­de ge­len çev­re so­run­la­rı­nı oluş­tur­mak­ta ve ge­le­cek ne­sil­le­rin im­kan­la­rı­nı da­ralt­mak­ta­dır. Unut­ma­ya­lım ki, in­san fa­ni ama in­sa­noğ­lu ebe­di­dir. Ni­ce ne­sil­ler, ta­ri­hin de­rin­lik­le­rin­den gü­nü­mü­ze dek ge­çen sü­reç­te ya­şam se­rü­ve­nin­den geç­miş­ler, ade­ta bu­gü­nü ha­zır­lar­ca­sı­na biz­le­re ışık tut­muş­lar­dır. Ger­çek in­san­lık haz­zı, ge­le­cek ne­sil­le­rin mut­lu­lu­ğu­nu şim­di­den ha­zır­la­mak­la ta­dı­la­bi­lir. DÜN­YA­NIN % 43'Ü İN­SANOĞ­LU­NUN Tüm ya­şa­mın sı­nır­la­rı­nı be­lir­le­yen gü­neş ener­ji­si ve bi­yo­lo­jik sen­tez­dir. Bu­gün dün­ya­mız­da­ki top­lam ala­nın %43'ünü in­sa­noğ­lu kul­lan­mak­ta­dır. Önü­müz­de­ki 60 yıl için­de nü­fus iki­ye kat­la­na­cak ve bu du­rum­da kul­la­nı­la­bi­lir ala­nın ta­ma­mı­na ya­kın bö­lü­mü kul­la­nı­lı­yor ola­cak­tır. Bu­gün­kü ya­zım­da siz­le­re "Asit Yağ­mur­ları" hak­kın­da bil­gi ver­me­ye ça­lı­şa­ca­ğım. Asit yağ­mur­ları, ül­ke­miz­de be­lir­li yö­re­ler dı­şın­da her ne­ka­dar faz­la et­ki­li ol­ma­sa da, glo­bal baz­da bi­yo­lo­jik sis­te­mi olum­suz et­ki­le­mek­te­dir. Bu­nun en be­lir­gin ör­ne­ği­ni Ka­na­da'da gör­mek­te­yiz. Asit yağ­mur­ları se­be­biy­le hayat zin­ci­ri­nin yok ol­du­ğu göl sa­yı­sı 14.000'i aş­tı. Ön­lem alın­ma­dı­ğı tak­dir­de, da­ha 40.000 ka­dar gö­lün olum­suz et­ki­le­ne­ce­ğin­den ,"abio­tic" ya­şam­sız or­ta­ma dö­nü­şe­bi­le­ce­ğin­den en­di­şe edi­li­yor. Asit ta­şı­yan yağ­mur­lar özel­lik­le göl eko­sis­tem­le­ri­ne bü­yük za­rar­lar ve­re­bi­li­yor. Ay­nı şe­kil­de, çam ağa­cı gi­bi bir­çok tü­rün de bü­yü­me ve ge­liş­me hı­zı­nı ya­vaş­lat­ıp, ku­ru­ma­la­rı­na se­bep ola­bi­li­yor. Odun, kö­mür gi­bi fo­sil ya­kıt kul­la­nan sa­na­yi böl­ge­le­rin­den ve yo­ğun is­kan edil­miş me­kan­lar­dan çı­kan kü­kürt­di­ok­sit­ler (S02), ta­şıt­lar­dan de­şarj edi­len azo­tok­sit­ler(NOX), al­de­hid­ler, ase­ti­len, to­lu­en, eti­len ve bu­tan gi­bi kim­ya­sal gaz­lar, hidrokarbonlar ve toz halindeki ağırmetal partikülleri asit yağ­mur­la­rı­nı oluş­tur­mak­ta­dır. Sev­gi­li okur­lar; kir­li­lik sı­nır ta­nı­ma­dı­ğı için, bir­bi­ri­ne kom­şu ül­ke­ler­de olu­şan ra­hat­sız­lık­lar rüz­gar ve akar­su­la­rın et­ki­siy­le di­ğer ül­ke­ye ko­lay­lık­la ulaş­mak­ta­dır. Ka­na­da'nın asit yağ­mur prob­le­mi­nin baş­lı­ca so­rum­lu­su gü­ney­de­ki kom­şu­su ABD'dir. Özel­lik­le Ohi­o eya­le­tin­de bu­lu­nan, kö­mür ya­kan ter­mik san­tral­ler­den çı­kan ba­ca gaz­la­rı bu olum­suz du­ru­mu mey­da­na ge­tir­mek­te­dir. Ay­nı şe­kil­de, Av­ru­pa­da'da ör­ne­ğin İn­gil­te­re ve Al­man­ya gi­bi ül­ke­ler­den çı­kan asit yağ­mur­ları İs­kan­di­nav ül­ke­le­rin­de­ki göl ve ta­rım alan­la­rı­na za­rar ver­mek­te­dir. An­cak, so­ru­nu sa­de­ce göl­le­rin ve top­ra­ğın asit­len­me­si şek­lin­de de­ğer­len­dir­me­mek ge­re­kir. Ay­nı şe­kil­de yağ­mu­ra ka­rı­şan bir­çok kim­ya­sal mev­cut; ağır me­tal zer­re­cik­le­ri, fu­ran, di­ok­sin, Pcb gi­bi kim­ya­sal­lar do­ğa­ya ve in­san sağ­lı­ğı­na za­rar ve­re­bi­le­cek ni­te­lik­te­ler. BACA FİLTRELERİ TAKILMALI Hü­la­sa et­mek ge­re­kir­se, yak­tı­ğı­mız çöp­ler­den, kul­la­nı­lan ta­şıt­la­ra ka­dar pek çok fa­ali­yet ze­hir­le­yi­ci ya­ğış­la­ra se­bep ola­bi­li­yor. Ül­ke­miz­de ise bi­raz du­rum fark­lı. Kö­mür, odun gi­bi fo­sil ya­kıt kul­la­nan, aşı­rı ta­şıt bu­lu­nan, yo­ğun sa­na­yi böl­ge­le­ri­ne sa­hip şe­hir­le­ri­miz­de ve Mur­gul, Er­ga­ni, Ya­ta­ğan ve El­bis­tan gi­bi önem­li kü­kürt­di­ok­sit kay­nak­la­rı­nın ol­du­ğu yer­ler­de, ay­rı­ca do­ğu Av­ru­pa'dan ya­ğış alan ku­zey­ba­tı ke­sim­le­ri­miz­de asit yağ­mur­ları et­ki­li ola­bil­mek­te. Ül­ke­mi­zin je­olo­jik ya­pı­sı­na bak­tı­ğı­mız­da ço­ğu yer­de kal­ker­li ka­ya­la­rın mev­cut ol­du­ğu­nu gö­rü­yo­ruz. Bu ki­reç ih­ti­va eden ka­ya­lar, yağ­mur­da­ki asi­di nöt­ra­li­ze ede­rek za­ra­rı azal­ta­bi­li­yor. So­nuç ola­rak şu hu­su­su be­lirt­me­li­yim. Ül­ke­miz­de fa­ali­yet için­de bu­lu­nan ter­mik san­tral­le­rin tü­mü­ne (BGD) ba­ca ga­zı de­sül­fri­zas­yon üni­te­le­ri mas­raf­lı da ol­sa­lar, ta­kıl­ma­lı­dır. Lüt­fen unut­ma­ya­lım; in­sa­nı­mı­zın sağ­lı­ğı her şe­yin ba­şın­da gel­mek­te­dir. Ge­le­cek haf­ta­ya ka­dar e­sen­lik­le ka­lın. ­Say­gı ve sev­gi­le­rim­le... E.H. 5 ton or­ki­nos ka­fa­sıy­la p­ro­tes­to U­lus­la­ra­ra­sı çev­re ku­ru­lu­şu G­re­en­pe­a­ce, kı­zıl ton ba­lı­ğı a­vı­nın dur­du­rul­ma­sı ve s­tok­la­rın ko­run­ma­sı i­çin 5 ton or­ki­nos ba­lı­ğı ka­fa­sı­nı Pa­ris'te­ki Fransa Ta­rım Ba­kan­lı­ğı­nın gi­ri­şi­ne dök­tü. Fas'ın Ma­ra­keş ken­tin­de 45 ül­ke­nin ka­tı­lı­mıy­la dün baş­la­yan, At­las Ok­ya­nu­su ve Ak­de­niz'de or­ki­nos a­vı­nın ge­le­ce­ği­nin ka­rar­laş­tı­rı­la­ca­ğı top­lan­tı­ya denk ge­len ey­le­m­de çev­re­ci ör­güt, "Or­ki­nos a­vı­nı dur­du­run" ya­zı­lı pan­kart aç­tı. G­re­en­pe­a­ce söz­cü­sü P­hi­lip­pe Lan­sac, AB dö­nem baş­ka­nı F­ran­sa ve av­dan so­rum­lu ta­rım ba­ka­nı­nın "so­rum­suz tu­tu­mu­nu" p­ro­tes­to et­tik­le­ri­ni be­lir­te­rek, or­ki­nos a­vı­nın dur­du­rul­ma­sı­na i­liş­kin uz­man ra­por­la­rı­na ve son yir­mi yıl­da Ak­de­niz'de­ki or­ki­nos s­tok­la­rı­nın yüz­de 80 e­ri­me­si­ne kar­şılık si­ya­si­le­rin avlanmaya sınır getirmemesini eleştirdi. Yü­rü­yüş­te mi­nik­le­rin kı­ya­fet­le­ri bü­yük il­gi çek­ti. Yav­ru TE­MA'cı­lar çev­re i­çin yü­rü­dü İz­mi­r'­de TE­MA gö­nül­lü­le­ri, Eroz­yon­la Mü­ca­de­le Haf­ta­sı et­kin­lik­le­ri çer­çe­ve­sin­de, çi­çek, ağaç, tav­şan, kar­dan adam kı­ya­fe­ti giy­miş yav­ru TE­MA­'cı­lar­la ku­rak­lı­ğın ve su­yun öne­mi­nin vur­gu­lan­dı­ğı "Top­ra­ğa Say­gı­" yü­rü­yü­şü ger­çek­leş­tir­di. Cum­hu­ri­yet Anı­tı­'nda başlayıp Gün­doğ­du Mey­da­nı­'n­da so­na eren yü­rü­yüş­te ka­tı­lım­cı­lar, yağ­mur su­la­rı­nın bir dam­la­sı­nın bi­le zi­yan edil­me­me­si­ni sem­bo­li­ze et­mek üze­re ters dön­müş şem­si­ye­ler ta­şı­dı. Ekolojik tarımın en önemli unsuru toprak solucanı Ta­bi­at­ta en bü­yü­ğün­den en kü­çü­ğü­ne, en teh­li­ke­li­sin­den en za­rar­sı­zı­na her can­lı­nın eko­lo­jik den­ge­yi ko­ru­yan çok has­sas gö­rev­le­ri var. Bu can­lı­lar­dan bi­ri top­rak so­lu­ca­nı. Araş­tır­ma­la­ra gö­re top­rak so­lu­can­la­rı eko­lo­jik ta­rı­mın en önem­li un­sur­la­rıy­mış. Zi­ra bes­len­me­le­ri ve ga­le­ri aç­ma fa­ali­yet­le­ri yo­luy­la top­ra­ğın den­ge­si­ni olum­lu yön­de ge­liş­ti­re­bi­li­yor, su ge­çir­gen­li­ği­ni ar­tı­rıp eroz­yo­nu ön­lü­yor, yü­ze­ye uy­gu­la­nan or­ga­nik mad­de, ki­reç ve güb­re­le­rin top­rak­la ka­rı­şı­mı­nı hız­lan­dı­ra­bi­li­yor. Bu­nun ya­nı sı­ra bit­ki kök ge­li­şi­mi­ni des­tek­liyor. Bü­tün bu fa­ali­yet­ler ise ta­hıl üre­ti­min­de ve­rim ve ka­li­te­yi ar­tı­rı­yor. KISA KISA İSTANBUL'DA NATUREL FESTİVAL ­Tür­ki­ye'de­ki do­ğal ve sağ­lık­lı ha­yat ko­nu­sun­da­ki il­ginç et­kin­lik­ler­den o­lan Na­tu­rel Be­den, Zi­hin ve Ruh Sağ­lı­ğı Fes­ti­va­li, 27-30 Ka­sım 2008 ta­rih­le­ri a­ra­sın­da As­ke­ri Mü­ze Har­bi­ye Kül­tür Si­te­si'n­de ya­pı­la­cak. Bu se­ne yir­min­ci­si ger­çek­leş­ti­ri­len fes­ti­val­de do­ğal ha­yat­la il­gi­li ü­rün ve hiz­met­ler ser­gi­le­ne­cek; kon­fe­rans, pa­nel ve ya­rış­malar yapılacak. İSVEÇ BENZİNE SAVAŞ AÇTI İs­veç'te ko­a­lis­yon or­ta­ğı Mer­kez Par­ti­si­nin 4 ba­ka­nı, ül­ke­de ben­zin­le ça­lı­şan a­raç­la­rın 2025, ev­ler­de­ki a­kar­ya­kıt­la ı­sıt­ma sis­tem­le­ri­nin de 2020 yı­lı­na ka­dar ya­sak­lan­ma­sı­nı is­te­di. Bu ko­nu­da hü­kü­me­tin sert ted­bir­ler al­ma­sı­nı is­te­yen bakanlar ben­zin ye­ri­ne e­lekt­rik­le ça­lı­şan a­raç­la­rın kul­la­nıl­ma­sı­nı ve şe­hir­ler a­ra­sın­da e­lekt­rik­le ça­lı­şan hız­lı t­ren­le­rin dev­re­ye so­kul­ma­sını tav­si­ye et­ti. SİZDEN GELENLER "Öz­gü­rüz, çün­kü so­rum­lu­yuz" > Av. Halil Sevindi / ESKİŞEHİR Ça­lış­ma­la­rı­nı­zı ke­yif­le ta­kip e­di­yo­rum. Ba­na gö­re bu ül­ke­de hiz­me­te muh­taç i­ki a­lan çok ö­nem­li; e­ği­tim ve a­da­let. Bu ko­nu­da­ki gö­rüş­le­ri­ni­zi "çev­re" pen­ce­re­sin­den bi­zim­le pay­la­şır mı­sı­nız? CE­VAP: Sa­yın Se­vin­di, ma­il'i­ni­ze te­şek­kür e­de­rim. Sa­tır­la­rı­nız pek çok an­la­mı i­çer­mek­te­dir. Bir ya­zım­da be­lirt­miş ol­du­ğum gi­bi, g­lo­bal de­ğer­ler sis­te­min­de ve çağ­daş yö­ne­tim an­la­yı­şın­da üç te­mel un­sur ön p­la­na çık­mak­ta­dır. De­mok­ra­tik­leş­me, in­san hak­la­rı ve ­çev­re ko­ru­ma. Bu baş­lık­la­rın tü­mü bü­yük ö­nem ta­şı­mak­ta ve top­lum­la­rın çö­züm bek­le­dik­le­ri üs­tün de­ğer­ler o­la­rak göz­ler ö­nün­de bu­lun­mak­ta­dır. İ­şa­ret et­miş ol­du­ğu­nuz i­ki te­mel kav­ram; e­ği­tim ve a­da­let me­ka­niz­ma­la­rın­da­ki ba­zı ek­sik­lik­ler bu üç te­mel un­su­run ge­liş­me­si­ne ne ya­zık ki o­lum­suz et­ki yap­mak­ta­dır. F­ran­sız dü­şü­nür Je­an Pa­ul Sart­re'nin de­di­ği gi­bi "Öz­gü­rüz, çün­kü so­rum­lu­yuz" i­fa­de­si öz­gür­lü­ğün, hür­ri­yet i­ra­de­si­nin an­cak so­rum­lu­luk­la ge­li­şe­bi­le­ce­ği­ni, bu duy­gu­nun i­se e­ği­tim ve hu­kuk dü­ze­ni­nin ras­yo­nel bir şe­kil­de ta­hak­ku­ku i­le müm­kün o­la­bi­le­ce­ği­ni be­lir­mek­te­dir. Tek­rar gö­rüş­mek ü­mi­diy­le si­ze sağ­lık­lı gün­ler di­li­yor, say­gı ve sev­gi­le­ri­mi su­nu­yo­rum. ­De­ter­jan kul­la­nır­ken ­mut­la­ka el­di­ven ta­kın > E­sin Sa­yın­ / İS­TAN­BUL E­ko­lo­jik den­ge­yi ko­ru­mak­la ilg­li ak­li­ma ta­ki­lan 1-2 so­ru var. Kak­tüs çe­sit­le­ri ye­tiş­tir­me­ni­zin e­ko­lo­jik den­gey­le bir il­gi­si var mı? Ev­de te­miz­lik ya­par­ken de­ter­jan o­la­rak sa­de­ce A­rap sa­bu­nu kul­lan­ma­nın e­ko­lo­jik den­ge­ye kat­kı­sı o­lur mu? Ev ve iş­yer­le­rin­de­ki pen­ce­re­le­rin p­las­tik­ten ol­ma­sı­nın at­mos­fe­re bir za­ra­rı o­lur mu? CE­VAP: Kıy­met­li Sa­yın, ön­ce­lik­le şah­sı­ma gös­ter­di­ği­niz il­gi­ye te­şek­kür ede­rim. Kak­tüs çe­şit­le­ri­ni ye­tiş­tir­me ar­zum sa­de­ce bir ho­bi se­vi­ye­sin­de­dir ve do­ğa­nın çe­şit­li­li­ği­ne duy­du­ğum hay­ran­lı­ğın so­nu­cu­dur. İkin­ci so­ru­nuz­da be­lirt­ti­ği­niz gü­nü­müz de­ter­jan­la­rı, fos­for gi­bi kuv­vet­li kim­ya­sal çö­zü­cü­le­ri içer­di­ğin­den özel­lik­le akar­su, göl ve de­niz­ler­de "Öt­ro­fi­kas­yon" de­di­ği­miz fos­fot kir­len­me­si­ne se­bep ol­mak­ta­dır. Bah­set­ti­ği­niz Arap sa­bu­nu ise, ön­ce­ki yıl­lar­da çok kul­la­nı­lan bir te­miz­lik mad­de­si idi. Sev­gi­li Sa­yın, dik­kat ede­ce­ği­miz hu­sus, de­ter­jan kul­la­nır­ken ala­ca­ğı­mız ted­bir­ler ol­ma­lı­dır. Müm­kün ol­du­ğu ka­dar de­ter­jan­la te­mas et­me­mek, el­di­ven kul­lan­mak uy­gun bir dav­ra­nış ola­cak­tır. Plas­tik mal­ze­me­den olu­şan pen­ce­re ve ka­pı­lar gü­nü­müz­de yay­gın ola­rak kul­la­nıl­mak­ta­dır. Mil­yon­lar­ca hek­tar or­ma­nın ke­si­lip, doğ­ra­ma ola­rak kul­la­nıl­ma­sı­nı ön­le­ye­bil­me­si açı­sın­dan olum­lu bir tek­no­lo­jik ge­liş­me şek­lin­de de­ğer­len­dir­mek ge­re­kir. Ta­mam­lan­mış pen­ce­re ve ka­pı sis­tem­le­ri­nin her­han­gi bir za­ra­rı ola­bi­le­ce­ği dü­şün­ce­si doğ­ru de­ğil­dir. İma­lat saf­ha­sın­da ise za­ten ge­rek­li ön­lem­ler yet­ki­li­ler­ce sağ­lan­mak­ta­dır. Sev­gi ve say­gı­la­rım­la...